به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی کردتودی، دشت های قروه و دهگلان یکی از بزرگترین دشت‌های کشاورزی استان کردستان بوده و قطب کشاورزی استان به شمار می روند، روند روبه رشد جمعیّت در دهه های اخیر، توسعه اجتماعی و اقتصادی، رونق کشاورزی در منطقه و نیز، توسعه صنایع متوسط و کوچک در این دشت ها، موجب افزایش برداشت از منابع آبی زیرزمینی در این منطقه شده است.
۷۵۰ میلیون متر مکعب کسری مخزن در منابع آب زیرزمینی کردستان اتفاق افتاده است
معاون برنامه‌ریزی و بهبود مدیریت شرکت آب منطقه‌ای کردستان در نشست تخصصی بررسی چالش‌ها و راهکارهای مدیریت پایدار آبهای زیرزمینی در استان کردستان که به مناسبت هفته صرفه جویی در مصرف آب برگزار شد، گفت: آبهای زیرزمینی جزو منابع آب موجود در هر منطقه است با این تفاوت که آبهای زیرزمینی آسیب‌پذیری بیشتری دارند و تغییرات و آسیب‌های این حوزه معمولا با تأخیر خود را نشان می‌دهند.
جلیل مبارکی اظهار کرد: باتوجه به پدیده تغییرات اقلیمی در مقیاس جهانی، امروزه بحث اهمیت و امنیت منابع آبی به ویژه آب زیرزمینی بیش از پیش خود را نشان داده و در استان کردستان نیز با پدیده تغییرات اقلیمی روبرو هستیم و طی چند سال اخیر با کاهش بارش‌ها، افزایش دما و بویژه تلفات آب؛ متأسفانه منابع آب زیرزمینی که یکی از منابع ارزشمند استان است، در دهه‌های اخیر دچار افت و نقصان شده است.
وی افزود: در حال حاضر حدود ۷٥۰ میلیون متر مکعب کسری مخزن در منابع آب زیرزمینی استان کردستان اتفاق افتاده که امر بسیار ناگواری در حوزه منابع زیرزمینی محسوب می شود؛ تبعات اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و زیست محیطی این اتفاق در جامعه احساس شده که این مهم اهمیت و ضرورت منابع آب و لزوم مدیریت پایدار و تعامل‌بخشی را نمایان می‌سازد.
مدیریت آبخوان‌ها نیازمند تغییر الگوی مصرف است
مبارکی ادامه داد: یکی از بزرگترین چالش‌های ما در بحث منابع آب زیرزمینی، عدم همکاری و همراهی بهره‌برداران است، زیرا تا زمانی که بهره‌برداران آب‌زیرزمینی به این باور نرسند چه منابع آبی ارزشمند اما محدودی را در اختیار داریم، صرفاً مدیریت مصرف آبهای زیرزمینی از طریق سازمان‌ها و ادارات دولتی و ارگان‌های مربوطه میسر نخواهد شد.
وی تصریح کرد: مدیریت مصرف آبهای زیرزمینی تنها با بحث تغییر الگوی کشت امکان‌پذیر نیست، بلکه نیازمند تغییر الگوی مصرف برای همگان است.
مبارکی افزود: بیش از ۹۰ درصد از مصرف آب استان کردستان به بخش کشاورزی اختصاص دارد و متاسفانه از ظرفیت و پتانسیل صنعتی در استان کردستان به خوبی استفاده نشده است، لذا با حرکت به سمت توسعه صنعتی و تغییر مصارف آب از بخش کشاورزی به بخش صنعتی می توان در راستای استفاده بهینه از مصارف آب گام برداشت.
۷۳درصد از پتانسیل آب های زیرزمینی کردستان در نیمه شرقی استان است
وی ادامه داد: در حال حاضر ٨ آبخوان آبرفتی در استان کردستان وجود دارد که در واقع بخش اعظم آن در نیمه‌شرقی استان قرار دارد، به این معنی که حدود ۷۳درصد از پتانسیل آبهای زیرزمینی استان در نیمه شرقی قرار دارد.
مبارکی خاطرنشان کرد: وضعیت آبخوان‌های نیمه غربی استان با توجه به تبادلاتی که با دریاچه زریبار دارد بسیار حائز اهمیت است و خوشبختانه ما با چالشی که در بحث افت و کسری مخزن در آبخوان‌های نیمه شرقی با آن روبرو هستیم در حوزه مرزی غرب به آن شدت مواجه نیستیم.
افت دو برابری مخزن آبخوان‌های کردستان نسبت به میانگین کشوری
وی عنوان کرد: بیشترین کسری مخزن در آبخوان دهگلان با بیش از ٥۷٦ میلیون متر مکعب است که به صورت تجمعی ۳۹ متر افت تراز متوسط آبخوان در سال‌های اخیر را شاهد هستیم که معادل ۱.۲ دهم متر در سال است، این در حالی است که میزان افت آبخوان در کشور حدود نیم متر است.
مبارکی افزود: هرساله با توجه به وضعیت بارش سالانه و شرایطی که در سطح منطقه وجود دارد، یک حجم آبی به آبخوان‌های آبرفتی استان وارد و تغذیه می‌شود که این حجم به صورت متوسط برای همه آبخوان‌های استان حدود نیم میلیارد متر مکعب است.
وی یادآور شد: در کل ٥۰۰ میلیون متر مکعب ذخیره آب تجدیدپذیر زیرزمینی و حدود ٤.۲ دهم متر منابع آب سطحی استان کردستان است.
اهمیت آبخوان‌های دریاچه زریبار
مبارکی بیان کرد: دریاچه زریبار، از حساسیت بسیار زیادی برخوردار است زیرا زریوار یکی از منبع آبی مهم استان است و بسیاری از خانه‌باغ‌ها و باغ‌هایی که در اطراف دریاچه احداث می‌شوند به صورت مستقیم و غیرمستقیم از آب دریاچه برداشت می‌کنند که اگر این روند همچنان صعودی باشد، وضعیت دریاچه زریبار بدتر خواهد شد.
وی گفت: برخلاف تصور عامه و کامنت‌های منفی در خصوص سد احداثی وزارت نیرو در پشت دریاچه، عدم وجود این سد در پشت زریوار سبب می‌شد که اثرات منفی برداشت از آب زیرزمینی در این منطقه بیش از پیش نمود پیدا کند.
دکتر مبارکی ادامه داد: افت آبهای زیرزمینی در دشت‌های قروه و دهگلان ارتباط مستقیمی با فرونشست زمین دارد و این صرف استان کردستان نیست و این اتفاق در همه آبخوان‌ها رخ می‌دهد.
جلیل مبارکی، با بیان اینکه پروژه های تعادل بخشی تاکنون تاثیر گذار بوده اما کافی نبوده و نیاز به حمایت بیشتری دارند، عنوان کرد: در خصوص مدیریت چاه‌ها اقداماتی از جمله نصب کنتورهای هوشمند انجام شده، اما با وجود هدف گذاری مناسبی که برای پروژه‌های تعادل‌بخشی انجام گرفته دارای نواقصی بوده و هنوز نمی توان میزان برداشت را در حد پروانه بهره برداری، مدیریت کرد و این امر نیازمند بازبینی است.
وی، با اشاره به اهمیت ایجاد سامانه هوشمندی که بتواند مصارف را به صورت هوشمند پایش و مدیریت کند، افزود: در حال حاضر سامانه های موجود در این راستا مصارف برق چاه های کشاورزی وکالیبراسیون آنها را به صورت خودکار پایش می کنند و قطع این مصارف هم امکان پذیر است، اما با یک سامانه پایش و مدیریت مصرف هوشمند فاصله زیادی دارد.
معاون برنامه ریزی و بهبود مدیریت شرکت آب منطقه ای استان کردستان، تصریح کرد: کل منابع آب سد آزاد برای تأمین آب شرب استان کردستان اختصاص یافته و هیچ برنامه‌ریزی دیگری برای آن نشده است.
وی کشاورزی را رکن اساسی تولید در کشور دانست و افزود: بهره‌وری و راندمان از مصارف آب کشاورزی، وضعیت مطلوبی نداشته و باید کشاورزی را به سمت تولید و کشت محصولاتی که بهره‌وری اقتصادی بالاتری دارند پیش ببریم تا مشکلات اقتصادی کشاورزان هم حل شود.
مبارکی با اشاره به اهمیت کیفیت منابع آبهای زیرزمینی و خطر آلودگی این منابع در استان، بیان کرد: متأسفانه در حال حاضر با مصارف بالای کود و سموم حیوانی و شیمیایی در کشاورزی روبه رو هستیم و از طرفی، یکی از تبعات افت تراز آب زیرزمینی این است که دچار نقصان کیفیت می شود، لذا در راستای مدیریت حفاظت کیفی به ویژه در حوزه نهاده های سم و کود ما در آبخوان های استان نیازمند نظارت، کنترل و پایش دقیق هستیم که انتظار می رود جهاد کشاورزی استان در این زمینه دقیق تر ورود کند.
